Μεταξουργείο, Γκάζι, Κεραμεικός, Μυλλέρου, Λένορμαν. Θα γίνει ποτέ η Χεσμένη Πέτρα Χρυσωμένη Πέτρα;

Η πόλη της Αθήνας διαμορφώθηκε μέσα από δύο μεγάλες φάσεις επέκτασης. Η πρώτη ήταν μετά το 1833. Αφού ορίστηκε ως η νέα πρωτεύουσα του τότε ελληνικού βασιλείου, άρχισε να ανοικοδομείται από τον Κλεάνθη, τον Schubert και τον Leo von Klenze κατά τα πρότυπα σύγχρονης πόλης. Η δεύτερη φάση ακολούθησε μετά το 1923 με το τέλος της Μικρασιατικής καταστροφής. Στην αναζήτηση για την ιστορία της συνοικίας του Μεταξουργείου, ξεχώρισα ένα κείμενο της Χριστίνας Αγριαντώνη, καθηγήτριας της Νεότερης Ιστορίας, με τίτλο «Η Αθήνα τον 19ο αιώνα. Συνοικία Μεταξουργείο.», στην ηλεκτρονική έκδοση της Αρχαιολογίας της πόλης των Αθηνών. (Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενό της στο link: http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_10.aspx).
Από το κείμενο συνάγουμε ότι η συνοικία του Μεταξουργείου, από την πρώτη κιόλας φάση, εντάχθηκε στην πόλη της Αθήνας. Όχι, όμως, με ένα τρόπο γραμμικό και προδιαγεγραμμένο. Όπως αναφέρεται, η φυσιογνωμία της συνοικίας προέκυψε από τη σύνθεση αντίρροπων τάσεων που φάνηκαν κατά καιρούς να επικρατούν προσωρινά (ζώνη παραγωγική-ζώνη κατοικίας) και από τη διαπλοκή μεμονωμένων (συγκυριακών) ενεργειών και δομικών ροπών της ανάπτυξης της πόλης. Το μεγάλο κτήριο, το κτήριο του μεταξουργείου, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στη διελκυστίνδα αυτή. Πρώτα άνοιξε το δρόμο για την επέκταση της παραγωγικής ζώνης προς τα δυτικά της πόλης κι έπειτα αλώθηκε από την κατοικία. Ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα διαγραφόταν ως η φυσιογνωμία μίας λαϊκής-μικροαστικής συνοικίας με μικτές χρήσεις (κατοικία, εμπόριο και παραγωγή) διάχυτες στον ιστό της.
Αυτό το χαρακτήρα της φιλοδοξούν κάποιοι τα τελευταία χρόνια να τον κάνουν θέαμα. Φαινομενικά η διαπάλη για το χαρακτήρα της περιοχής μοιάζει παρούσα κι εκρηκτική. Μουσεία, πολυτελείς κατοικίες, ακριβά μαγαζιά, μαζική διασκέδαση από τη μια κι από την άλλη studios, τα καροτσάκια με τα σιδερικά να κατεβαίνουν την Κωνσταντινουπόλεως, τα στενά δρομάκια με τις μονοκατοικίες, τους μετανάστες στις πλατείες, τους άστεγους στις γέφυρες. Η αλήθεια όμως είναι ότι ποτέ το Μεταξουργείο δεν ήταν μία από τις in περιοχές της Αθήνας. Η ακμή της και η παρακμή της ποτέ δε σχετιζόταν με τον πλούτο της, αλλά με τον ίδιο το σύνθετο χαρακτήρα της και την απώλεια αυτού.
Εν ολίγοις, η παρακμή του Μεταξουργείου σχετίζεται με την αποσάθρωση του παραγωγικού του ιστού, την κατάργηση των μικτών χρήσεων στα πλαίσια της πόλης. Στο κείμενο της Αγριαντώνη, αναφέρεται ότι ο παραγωγικός ιστός της συνοικίας αλώθηκε κυρίως από την έλευση της κατοικίας. Αναφέρει κάποια πράγματα για την αλλαγή της πορείας στη βιοτεχνία, την αδυναμία εξέλιξής της, αλλά δεν αναφέρει τίποτα για τη στοχευόμενη μετατόπιση της βιομηχανίας και βιοτεχνίας ακόμη πιο δυτικά της πόλης, στην Ελευσίνα, έξω από τα όρια της Αθήνας.
Το ερωτηματικό, βέβαια, είναι ότι αν η ακμή κι η παρακμή της συνοικίας του Μεταξουργείου σχετίστηκε με τα παραπάνω, η επόμενη ακμή της με τι μπορεί να σχετιστεί; Με τη «βιομηχανία» διασκέδασης; Και κατά πόσο αυτή θεωρείται προοδευτική για ένα τόπο, ειδικά αν αυτή αντιπροσωπεύεται από τα studio και τα δήθεν μαγαζιά πολυτελείας; Ποιος αλήθεια διασκεδάζει με αυτά;

Κι επειδή η εικόνα πολλές φορές συμπληρώνει το κείμενο, ακολουθεί η ταινία "Το Μεταξουργείο", που πήρε το βραβείο καλύτερης ψηφιακής ταινίας στο Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας (Digi 2009), καθώς και το τραγούδι "Το Μεταξουργείο" σε εκτέλεση της Μπέλλου.

Μεταξουργείο - Μέρος 1ο (Metaxourgio - Part 1)

Μεταξουργείο - Μέρος 2ο (Metaxourgio - Part 2)

Μεταξουργείο - Μέρος 3ο (Metaxourgio - Part 3)

 

 

Στίχοι: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος.
Πρώτη εκτέλεση: Σωτηρία Μπέλλου, «ΛΑΪΚΑ ΠΡΟΑΣΤΙΑ», 1980.