Τα 24γράμματα, εβδομαδιαίο περιοδικό πολιτισμού, έχουν αναρτίσει ένα ειδικό ένθετο για τον Πολιτισμό της Μέσης Ανατολής. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον, ειδικά το ντοκιμαντέρ του Μανώλη Δημελλά για τις συνθήκες διαβίωσης στους προσφυγικούς καταυλισμούς του Λιβάνου(στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα), το “Τhe eye of Beuty”. “Τhe eye of Beuty”=“Ain al-Hilweh” (: To μάτι της όμορφης), έτσι ονομάζεται ο
μεγαλύτερος καταυλισμός Παλαιστινίων προσφύγων στον Λίβανο (περίπου
50.000).
Διανούμενοι Έλληνες, ευυπόληπτοι και ανήσυχοι για το μέλλον της χώρας, προβληματίζονται και άλλοι διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την "τηλεοπτική τουρκοκρατία" και την επικείμενη "τουρκοποίηση" της εθνικής μας ταυτότητας.
Και αναρωτιέμαι. Πώς είναι δυνατόν να αναγνωρίζουν τον παλιό ραγιαδισμό αλλά το τωρινό σκύψιμο της μέσης των ιθυνόντων να μην το βλέπουν;
Και πώς θα διατηρήσουμε την πολιτισμική μας κληρονομιά ζωντανή σε μια χώρα που δε θα μας ανήκει πια το χώμα που πατάμε, το νερό που πίνουμε, ο αέρας που αναπνέουμε, ο ήλιος που πάντα ήταν δικός μας αλλά όχι πια; Ακόμα και τον ήλιο μας θα πάρουν οι Γερμανοί με τα φωτοβολταϊκά.
Αλλά πάλι, με ένα τρόπο μαγικό, μας σημαίνουν τον κίνδυνο εξ ανατολάς, όμως η Δύση παρελαύνει στρατηγός στους δρόμους μας.
Ένας τέλειος αποπροσανατολισμός δε νομίζετε;
Υ.Γ.: Η κρατική τηλεόραση απαντώντας έμπρακτα στην "τηλεοπτική τουρκοκρατία" θα κατακλύσει το πρόγραμμα της με σειρές και ντοκιμαντέρ του BBC. Αν δεν απατώμαι αγγλικής προέλευσης. Δηλαδή να θυμηθούμε τι μας έκαναν οι φίλοι μας οι Άγγλοι το Δεκέμβρη του '44 και να κλείσουμε την τηλεόραση; Τα σχόλια δικά σας.
Επιπρόσθετα μια μικρή ιστορία: "Αυτό το λίκνισμα του σώματος"
Έβλεπα αυτές τις γυναίκες πόσο
θηλυκές ήταν, πόσο γοητευτικές. Μόνο με αυτό το απαλό λίκνισμα των γοφών τους,
τα χέρια που ανέβαιναν και κατέβαιναν σε αυτό το μοναδικό ανατολίτικο ρυθμό.
Ξυπνούσαν μέσα μου ένα παλιό κάλεσμα. Ένα κάλεσμα – ηχώ μιας πρότερης εποχής.
Αλήθεια, αποβάλαμε ποτέ το δίδυμο ανατολίτη εαυτό μας; Πόσο καλά τον θάψαμε
άραγε; Κι όμως, όταν ακούω αυτό το ρυθμό και βλέπω αυτές τις γυναίκες, μέσα μου
αν μη τι άλλο ξεσηκώνονται οιμνήμες. Οι
μνήμες μιας ανατολής που όσο κι αν δεν το ομολογούμε άφησε τα αποτυπώματά της
στον πολιτισμό μας. Τον πολιτισμό μας που από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι την
κλασική Αθήνα, μέχρι τον ελληνικό διαφωτισμό και τη γενιά του ’30, ήταν
δημιουργικός, πρωτοπόρος, προοδευτικός και ζηλευτός. Αλλά μήπως τελικά η αιτία
της δημιουργικότητάς μας ήταν η ικανότητα να αφομοιώνουμε από τους ξένους ό,τι
πιο πρωτοπόρο, αλλά παράλληλα να διαφυλάττουμε και την πολιτιστική μας
κληρονομιά;
Άκου το ρυθμό. Άκου το
τουμπερλέκι και το ζουρνά. Τα χέρια σου απαντούν στο κάλεσμά τους. Το σώμα σου
το διαπερνά κρυφός ηλεκτρισμός. Τότε σου ήρθε εκείνη η ιδέα. Να μπεις στο χορό
εκείνων των γυναικών. Να μάθεις από τις κινήσεις τους. Αλλά μάλλον δε
χρειάζεται να τις μάθεις. Σου είναι απίστευτο εύκολο να τις ακολουθήσεις.
Σανμια άλλη Σεράχ. Το σώμα σου
αναβλύζει την κίνηση που κόβει την ανάσα, όπως η πηγή το δροσερό νερό.
Οι φίλοι μου στην άλλη άκρη του
δρόμου, χειροκροτούν και γελάνε. Βρισκόμασταν στην πλατεία της Τζέμαα ελ Φνα
του Μαρακές. Καθότι οι φόροι είχαν στεγνώσει τις τσέπες μας, οι μόνοι δυνατοί
προορισμοί για το πορτοφόλι μας ήταν πλέον οι φτωχές χώρες της Αφρικής και της
Ασίας. Μαζευτήκαμε οι παλιοί συμμαθητές και είπαμε να πάμε ένα ταξίδι όλοι μαζί
για λίγες μέρες στο Μαρόκο. Ήταν ένα είδος αποχαιρετισμού. Αποχαιρετισμός στην
πρότερη ξεγνοιασιά μας, λόγω των περασμένων νιάτων μας. Δεν είμασταν πια 18.
Αποχαιρετισμός, όμως, και στον κοσμοπολιτισμό μας, γιατί όλο και πιο καθαρά
φαινόταν το μεσαιωνικό μέλλον μας.
Εκεί στην πόλη του Μαρακές, όπου
δεσπόζει η σκόνη, η φτώχεια και οι μυρωδιές των μπαχαρικών, διασώζεται και ο
πρότερος αραβικός πολιτισμός. Απομεινάρια του η Μεντίνα, η παλιά πόλη, τα
πολυτελή παλάτια, τα παζάρια των εμπόρων, οι γητευτές των φιδιών, οι ακροβάτες
και ο χορός αυτών των γυναικών. Σ’ ένα δρομάκι παίζει το τουμπερλέκι του ένας
μελαμψός νεαρός και αυτές οι γυναίκες ντυμένες σαν τις παλλακίδες του μεγάλου
χαρεμιού, δίνουν παράσταση στους περαστικούς για λίγα σεντς.
Δεν ξέρω τι μου ήρθε εκείνη τη
στιγμή. Απλά μπήκα μαζί τους στο χορό. Μπράβο Ελένη, φώναζαν οι φίλοι. Εγώ πάλι
δεν τους άκουγα. Μ’ ενδιέφερε μόνο η κίνηση. Η κίνηση που μου θύμιζε ότι δεν
ήμουν πάντοτε Ευρωπαία ή τέλος πάντων μόνο Ευρωπαία. Κι εκεί ανάμεσα στα
γελάκια και τα αστεία των φίλων, με πλησιάζουν δύο γυναίκες από το χορό. Η μια
μου περνάει ένα γιλέκο από τα χέρια και η άλλη μου δένει ένα κόκκινο ύφασμα
γύρω από τη μέση μου. Μια τρίτη έρχεται και μου δένει στο κεφάλι ένα αραχνοΰφαντο
μαντίλι, με το οποίο μου σκεπάζει το πρόσωπο έτσι ώστε να φαίνονται μόνο τα
μάτια.
Έμεινα εμβρόντητη στη θέση μου. Από
πού προέκυψε τώρα αυτό; Κοίταζα τα υφάσματα με δυσπιστία. Χάζευα τα χρώματα και
τα πολύπλοκα κεντήματα πάνω τους. Μήπως ήταν ένα αστείο των φίλων μου; Γυρνάω προσποιούμενη
τη θυμωμένη και τους κοιτάω, αλλά όχι. Είχαν μείνει το ίδιο αμίλητοι. Ε, τότε,
ποιος; Γυρνάω τα μάτια στον κόσμο που στεκόταν γύρω μας και διασκέδαζε με το
χορό. Εκεί ήταν εκείνος. Ναι, σίγουρα αυτός ήταν. Με το που συναντήθηκαν τα
μάτια μας μου έγνεψε με το κεφάλι του και μου χαμογέλασε αυτάρεσκα. Τότε μια
γυναίκα μου ψιθυρίζει στ’ αυτί, "Χόρεψε, χόρεψε για κύριο. Δώρο. Ρούχα δώρο."
Μα τι στο καλό;, σκέφτηκα. Τόσο πολύ
έμοιαζα με ανατολίτισσα που με μπέρδεψε με αυτές τις γυναίκες και μ’ αγόραζε
για λίγα ρούχα; Κι εγώ έπρεπε να χορέψω γι’ αυτόν για να τον ευχαριστήσω; Εγώ μια
γυναίκα χειραφετημένη, σπουδαγμένη, εργαζόμενη, Ευρωπαία καλούμουν τώρα να
ικανοποιήσω τα βίτσια εκείνου; Εκείνου που πάει να εκμεταλλευτεί τη λαχτάρα μου
για έκφραση κι ελευθερία; Εκείνου που νομίζει ότι με τα λεφτά του μπορεί να αγοράζει
κορμιά και συνειδήσεις;
Πέταξα τα ρούχα από πάνω μου με
αηδία. Τον έφτυσα κατάμουτρα. Αν θέλω να διασώσω κάτι από τον παλιό ανατολίτη
εαυτό μου, σίγουρα δεν είναι η υποταγή και ο ραγιαδισμός. Αν θέλω να διασώσω
κάτι από τον παλιό ανατολίτη εαυτό μου, σίγουρα είναι το τάβλι, ο καφές, το
τσάι, το πιπέρι, ο κιμάς, το παζάρι και ο ανατολίτικος χορός, το τσιφτετέλι.
