ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΤΟ ΗΜΙΤΕΛΕΣ - ΜΕΤΡΙΟ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟ ΗΜΙΤΕΛΕΣ - ΤΕΛΕΙΟ

Ημιτελές, μισοτελειωμένο, μισό, ατελές, "non finito". Το έργο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Δεν απέκτησε την πλήρη, τέλεια μορφή του, γιατί η δημιουργία του είτε σταμάτησε, διακόπηκε είτε απλά εγκαταλείφθηκε από τον καλλιτέχνη.
Είναι όμως όλα τα ημιτελή λειψά; Ανολοκλήρωτα; Σημαίνουν όλα παραίτηση; Σημαίνουν όλα υπόκλιση στη μετριότητα;

Τρεις δημιουργοί δίνουν νέο περιεχόμενο στο ημιτελές, κάνοντάς μας να προβληματιστούμε σε σχέση με τον ορισμό του τέλειου. Αποδεικνύουν ότι η τέχνη του ημιτελούς σαν έκφραση του ανικανοποίητου εξακολουθεί να μας συγκινεί.

Τα έργα τους έμειναν ημιτελή, όχι γιατί ο δημιουργός πέθανε, αλλά γιατί ο δημιουργός...

Σαν αυτό που ήθελε να εκφράσει να ήταν τόσο ενορατικό, που να μην  μπορούσε να το μετουσιώσει σε μια συγκεκριμένη, οριοθετημένη μορφή ... Ώστε και η μορφή να μένει τελικά ενορατική και ασαφής.

Ή σαν το αποτέλεσμα της προσπάθειάς του να μην ήταν ακριβώς αυτό που αναζητούσε και χρειαζόταν κι άλλη επεξεργασία, κι άλλη επεξεργασία... Ώστε τελικά δεν τελείωνε ποτέ.

Ή σαν το όραμα να ήταν τόσο λεπτομερές, τόσο πλούσιο, που για να σχηματιστεί η μορφή του να χρειαζόταν ατελείωτο χρόνο.

Ή σαν η όλη πορεία δημιουργίας να μην ήταν παρά η διαρκής ταλάντευση του καλλιτέχνη, το μαρτύριο και η δοκιμασία του να φτάσει στο απώγειο της τέχνης του.

Διονύσιος Σολωμός, Μιχαήλ Άγγελος, Αντόνι Γκαουντί. Τρεις δημιουργοί που αναζητούν την τέλεια μορφή, στο χώρο έκφρασής του βέβαια ο καθένας, χωρίς αυτή να ταυτίζεται απαραίτητα με το ρεύμα του κλασικισμού.

   Ο Διονύσιος Σολωμός επεξεργαζόταν συνεχώς τα έργα του και αγωνιζόταν για την επίτευξη της απόλυτης τελειότητας στη μορφή, προσπαθώντας να τα απαλλάξει από οτιδήποτε περιττό, που κατέστρεφε την καθαρά λυρική ουσία. Τα χειρόγραφά του δεν περιέχουν τα έργα καθαρογραμμένα, αλλά αποκαλύπτουν όλα τα στάδια επεξεργασίας τους, χωρίς απαραίτητα η τελευταία επεξεργασία να είναι η τελική. Ενδεικτική είναι η φράση που αποδίδεται στον ποιητή "Ο Λάμπρος θα μείνει απόσπασμα, γιατί το όλο ποίημα δε φτάνει το ύψος μερικών μερών". Ο Λίνος Πολίτης λέει σχετικά με την αποσπασματικότητα των Ελεύθερων πολιορκημένων: "δεν θέλησε ή δεν ενδιαφέρθηκε να εντάξει τα λυρικά αυτά κομμάτια σ' ένα σύνολο αφηγηματικό... Έμεινε στην καθαρή λυρική έκφραση, αδιαφορώντας για την μη λυρική συνδετική ουσία, προχωρώντας έτσι...προς μια κατάκτηση ενός "καθαρού" λυρικού χώρου, πολύ πιο πριν από την εποχή του. Κάτι ανάλογο διαπιστώσαμε και στον Κρητικό, το ίδιο ισχύει και για τα άλλα του "αποσπασματικά" έργα". Ο Σολωμός θεωρήθηκε από αρκετούς ποιητές και κριτικούς ως πρόδρομος της "καθαρής ποίησης" και η αποσπασματικότητά του έργου του δεν ενοχλούσε, αντιθέτως θεωρούνταν μεγάλο πλεονέκτημα.(Ο Κρητικός του Δ.Σολωμού, http://www.snhell.gr/anthology/content.asp?id=429&author_id=47)
   Ο Μιχαήλ Άγγελος, όπως περιγράφει ο Βαζάρι στην αυτοβιογραφία του πρώτου, ήταν πάντοτε ανικανοποίητος και είχε την τάση να εγκαταλείπει ένα έργο του μόλις διαπίστωνε την παραμικρή παρέκκλιση από το ιδεώδες του. Ο Βαζάρι πίστευε ότι το "non finito" του Μιχαήλ Αγγέλου αντανακλά το μεγαλείο των ιδεών του, οι οποίες πάντα ξεπερνούσαν τις δυνατότητες που είχε το χέρι του για να τις αναπαραστήσει. Δεν πρέπει να είναι άσχετο το γεγονός ότι η νεοπλατωνική φιλοσοφία, της οποίας ήταν οπαδός ο Μιχαήλ Άγγελος, υποστήριζε την προτεραιότητα της ιδέας και της αρχικής σύλληψης απέναντι στην υλοποίησή της, αφού το τελικό αποτέλεσμα δεν μπορεί να αποφύγει κάποιες ατέλειες. Ο καλύτερος, ίσως, υπαινιγμός σε σχέση με τις προθέσεις του απορρέει από τα ίδια τα λόγια του στο σονέτο το αφιερωμένο στη Βιττόρια Κολόνα, τη μαρκησία της Πεσκάρα: "Οι πιο μεγάλοι καλλιτέχνες δεν σκέφτονται να φανερώσουν- ό,τι το μάρμαρο μες στο περίσσιο κέλυφός του δεν περιέχει- τα πετρωμένα στο μάρματο μάγια να διαλύσει είναι το μόνο που το χέρι υπηρετώντας τον εγκέφαλο να πράξει χρέος έχει". Ο Μιχαήλ Άγγελος άφηνε τα έργα του ημιτελή, γιατί ένιωθε πως ό,τι είχε να πει το είχε πει ήδη, και επομένως η ολοκλήρωσή τους δεν ήταν απαραίτητη. Ισχυριζόταν πως η ιδέα βρίσκεται εγκλωβισμένη στο μάρμαρο και πως ο καλλιτέχνης πρέπει απλώς να αφαιρέσει την περίσσια ύλη, που την εμποδίζει να βγει στο φως, και να σταματήσει όταν αρχίσει να αναδύεται η εικόνα.

ΣΚΛΑΒΟΣ ΠΟΥ ΞΥΠΝΑ

ΓΕΝΕΙΟΦΟΡΟΣ ΣΚΛΑΒΟΣ

ΣΚΥΜΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙ

   Ο Αντόνι Γκαουντί, σημαντικός Καταλανός αρχιτέκτονας, έχει αφήσει ολόκληρες δημιουργίες. Εκτός από μία, η οποία είναι τόσο μοναδική που είναι αδύνατο να μην αναφερθεί. Η Σαγράδα Φαμίλια, μεγάλη ρωμαιοκαθολική εκκλησία στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, έμεινε ημιτελής λόγω του θανάτου του αρχιτέκτονα. Το παράδοξο, ωστόσο, είναι ότι ο Γκαουντί ξεκίνησε να εργάζεται το πρότζεκτ το 1883 και όταν απεβίωσε το 1926, η βασιλική είχε ολοκληρωθεί κατά 15 με 25 τοις εκατό μόνο. 43 χρόνια ο Γκαουντί εργαζόταν στη Σαγράδα Φαμίλια και σχετικά με το θέμα της μακροχρόνιας κατασκευής της, λέγεται ότι είπε "Ο πελάτης μου δεν βιάζεται". Η δουλειά του Γκαουντί παρέμεινε ατελείωτη και η Αγία Οικογένεια είναι ένα σύμβολο του μισοτελειωμένου. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει τρόπος να υπολογίσουμε πότε θα τελειώσει. Όταν πέθανε ο Γκαουντί, άφησε μόνο την αρχή μιας αρχιτεκτονικής δουλειάς που υπήρχε περισσότερο στην φαντασία του παρά στην πραγματικότητα.